Έπειτα από απαίτηση του αναγνωστικού κοινού, το επόμενο θέμα είναι «καραντίνα και ενδοοικογενειακή βία». Στην πλειοψηφία των σχολίων και των προσωπικών μηνυμάτων που δέχτηκα, η λέξη «βία» κυριαρχούσε. Δεν ξέρω τον λόγο και δε θέλω να τον φανταστώ, όμως είναι αλήθεια. Δυστυχώς, η καραντίνα αύξησε κατά κόρων τα ποσοστά ενδοοικογενειακής βίας, τόσο στις γυναίκες, όσο και στα παιδιά.
Δεν είναι εύκολο θέμα. Χρειάστηκα πολλές ώρες μελέτης, ώστε να κατανοήσω έννοιες, ποσοστά κι αίτια. Διάβασα, σφιγγόταν το στομάχι μου, κρατούσα σημειώσεις και ξανά απ’ την αρχή.
Θα ξεκινήσω όμως απ’ τα βασικά…
Η ενδοοικογενειακή βία είναι ένα πολυδιάστατο κι αμφιλεγόμενο κοινωνικό φαινόμενο, το οποίο οξύνεται λόγω της οικονομικής και κοινωνικής κρίσης που βιώνουμε. Σ’ αυτό το σημείο προστίθεται και ο καταναγκαστικός εγκλεισμός στο σπίτι εξαιτίας της πανδημίας.
Αποδέκτες της ενδοοικογενειακής βίας είναι συνήθως γυναίκες, ανεξαρτήτου μορφωτικού, κοινωνικού, επαγγελματικού κι οικονομικού επιπέδου, όμως οφείλω να αναφέρω ότι έχουν σημειωθεί περιστατικά βίας, σε μικρότερο ποσοστό, και εναντίων των ανδρών. Πέρα όμως απ΄ τους ενήλικες, θύματα, πολλές φορές, είναι και τα παιδιά, των οποίων το ποσοστό αυξήθηκε κατά τη διάρκεια της καραντίνας.
Η ενδοοικογενειακή βία θα μπορούσε να οριστεί ως «παιχνίδι» εξουσίας και δύναμης. Οι άνθρωποι που επιβάλλονται με τη βία, θέλουν να έχουν τον απόλυτο έλεγχο και να επιδεικνύουν τη δύναμή και την ανωτερότητά τους με τρεις βασικούς τρόπους. Την ψυχολογική βία που περιλαμβάνει λεκτική κακομεταχείριση, βρισιές, πρόκληση συναισθήματος φόβου κι ενοχής, οικονομική αποστέρηση και τον απόλυτο έλεγχο. Τη σωματική βία που αφορά πράξεις που γίνονται με πρόθεση να προκαλέσουν πόνο και τη σεξουαλική βία, η οποία αφορά τον εξαναγκασμό σε σεξουαλική συνεύρεση και, συνήθως, πλαισιώνεται από τις δύο άλλες μορφές.
Το προφίλ του θύτη, δηλαδή του ατόμου που ασκεί τη βία, έχει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Αρχικά, τη χαμηλή αυτοεκτίμηση, την οποία αντιμετωπίζει εξαναγκάζοντας το θύμα σε σεξουαλική πράξη χωρίς τη θέλησή του, ώστε ν’ αυξήσει τον ανδρισμό του. Επίσης, την επικράτηση παραδοσιακών αντιλήψεων σε σχέση με την υπεροχή των αντρών. Την απώλεια ελέγχου των πράξεων του, αλλά και το γεγονός ότι επιρρίπτει τις ευθύνες σε εξωγενείς παράγοντες, όπως το ταίρι του, τα προβλήματα στη δουλειά ή τις οικονομικές δυσκολίες.
Χαρακτηριστικά, όμως, παρουσιάζει και το θύμα, όπως την χαμηλή αυτοεκτίμηση, την έλλειψη υποστηρικτικού περιβάλλοντος, τη ντροπή, τον φόβο, αλλά και τα έντονα συναισθήματα αγάπης που νιώθει για τον θύτη. Ειδικά σε περιπτώσεις που ο θύτης είναι ο/η σύζυγος και ο πατέρας/μητέρα των παιδιών.
* Κλασικές περιπτώσεις συνδρόμου της Στοκχόλμης – ένα ψυχολογικό φαινόμενο κατά το οποίο αναπτύσσονται ισχυροί συναισθηματικοί δεσμοί μεταξύ δύο ατόμων, όπου το ένα πρόσωπο παρενοχλεί, χτυπάει, απειλεί, κακοποιεί ή εκφοβίζει το άλλο-.
Επιπρόσθετα, η κακοποίηση έχει στάδια. Στο πρώτο στάδιο, το πιο ήπιο, το θύμα προσπαθεί με να κατευνάσει με κλάμα και ευγένεια την οργή του θύτη, ώστε να μην υπάρξει κάποιο πιο οξύ και βίαιο επεισόδιο. Στο δεύτερο στάδιο, ασκείται η βία είτε είναι σωματική, είτε ψυχολογική, είτε σεξουαλική και στο τρίτο στάδιο, εκδηλώνεται σε μεγάλο βαθμό η μεταμέλεια του θύτη. Εκδηλώνει υπερβολική ευγένεια, ζητά συγγνώμη και εκδηλώνει την αγάπη του με πράξεις και δώρα προς το θύμα. Εκείνο είναι το στάδιο όπου το θύμα φτάνει στην εξάρτηση από τον θύτη.
Σε σχέση με τα παιδιά, τα πράγματα είναι διαφορετικά. Τα παιδιά που έχουν γίνει μάρτυρες, αλλά και θύματα, βίαιης συμπεριφοράς και κακοποίησης, εμφανίζουν πολλές φορές απόσυρση από τον κοινωνικό περίγυρο, φοβίες, εφιάλτες και νυχτερινή ενούρηση, ενώ υπάρχει κίνδυνος να επαναληφθεί και από τα ίδια η βίαιη συμπεριφορά ως ενήλικες. Το πιο σκληρό και λυπηρό φαινόμενο είναι ότι και οι ίδιες οι γυναίκες μπορεί να κακοποιήσουν τα παιδιά τους αναπαράγοντας τη βία που βιώνουν.
Σχετικά με την παρούσα κατάσταση, την περίοδο της καραντίνας, αξίζει ν’ αναφερθεί πως τα αυξημένα περιστατικά βίας αφορούν οικογένειες ή σχέσεις, οι οποίες, πριν από την κρίση της πανδημίας, βρίσκονταν σε υψηλό κίνδυνο κι είχαν εκδηλώσει βίαιες συμπεριφορές. Αυτό που αλλάζει τώρα είναι η αύξηση της της έντασης των περιστατικών βίας, λόγω της αβεβαιότητας, του στρες, του εγκλεισμού, της πίεσης, του άγχους, της έλλειψης χώρου και του χρόνου, της μειωμένης εργασίας, αλλά και της έλλειψης ενδιαφερόντων.
Στην κακοποίηση, όπως ανέφερα, υπάρχει ένας φαύλος κύκλος βίας, στην ολοκλήρωση του οποίου, η γυναίκα θυματοποιείται στο έπακρο. Ναι, επέστρεψα στις γυναίκες λόγω του τεράστιου ποσοστού κακοποίησης και τώρα θ’ αναφερθώ σε κάθε μια ξεχωριστά…
«Κάθε φορά που νομίζεις πως ένα ξέσπασμα βίας τελειώνει, κάνεις λάθος. Κάθε τέλος είναι, ξεκάθαρα, μια καινούργια αρχή. Μην επαναπαύεσαι…Είναι ένας καινούργιος εφιάλτης. Μην αφήσεις τον φόβο και τη ντροπή που νιώθεις να σου καταστρέψουν τη ζωή! Μην εσωτερικεύεις όσα νιώθεις… Μην καταπιέζεσαι… Μην κάνεις το λάθος να σωπάσεις…Μπορείς να γιατρέψεις τις πληγές του σώματος, αλλά και της ψυχής. Υπάρχει λύση!
Μίλησε στους κοντινούς σου ανθρώπους και ζήτα βοήθεια. Μην αφήσεις τη βία να σε κερδίσει. Μίλησε σε όποιον πιστεύεις ότι θα σε βοηθήσει… Στη φίλη, στον γείτονα, στον άνθρωπο στο φαρμακείο, στην κοπέλα στο σούπερ μάρκετ ή σε ειδικούς (ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς). Ζήτα βοήθεια από οργανισμούς κατά της βίας των γυναικών. Ζήτα βοήθεια από την αστυνομία. Υπάρχουν ξενώνες κακοποιημένων γυναικών που θα σε βοηθήσουν να σταθείς στα πόδια σου και με την κατάλληλη ψυχολογική υποστήριξη θα αρχίσεις πάλι να νιώθεις ο εαυτός σου. Τουλάχιστον θα είσαι ασφαλής… Κι εσύ και τα παιδιά σου!
Πάρε την απόφαση κι άλλαξε τη ζωή σου. Μόνο εσύ μπορείς! Μίλα! Δεν είσαι η μόνη…Δεν είσαι μόνη!».
Γραμμές και Σημεία Αναφοράς της Ενδοοικογενειακής βίας
*Γενική Γραμματεία Ισότητας Φύλων – Τηλεφωνική γραμμή υποστήριξης 15900 (24ωρη παροχή βοήθειας)
*Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης – Τηλεφωνική γραμμή υποστήριξης 197 (24ωρη παροχή βοήθειας)
*Εθνική Γραμμή Παιδικής Προστασίας- Τηλεφωνική γραμμή υποστήριξης 1107 (24ωρη παροχή βοήθειας)
* 24ωρη Εθνική Τηλεφωνική Γραμμή για τα Παιδιά 1056 του Συλλόγου «Χαμόγελο του Παιδιού»